मध्य नेपाल सन्देश
मायामितु न्यौपाने
शिक्षिका गायत्री साह नियुक्त भएर श्री महानन्द प्रसाद उपाध्याय उच्च माविमा भर्ना भएको पहिलो दिन नै अनौठो लाग्यो । अनौठो लाग्नुको कारण थियो त्यहिका छात्राहरुको अप्रत्यासित व्यवहार । जब उनी आफनो घण्टी सकेर बाहिर निस्किन लागेको समयमा एक छात्रा नजिकै आएर म्याम गेट खोलिदिनु न म घर जान्छु भनिन् । बिचैमा कक्षा छाडेर घर जानुको कारण सोध्दा जब छात्राले आफूलाई महिनावारी भएर घर जान लागेको बताइन् त्यतिबेला देखि नै उनले मन मनै संकल्प गरिन् कि यसबाट छुटकारा पाउन केही न केही त गर्ने पर्छ । छात्रालाई घर गएपछि उनले प्रधानाध्यापकसंग कुरा राखिन् । त्यति बेला विद्यलायमा १६,१७ जना शिक्षकमा उनी मात्र एक महिला शिक्षिका थिइन् । प्रधानाध्यापकले पनि त्यति चासो दिएनन् । तर छात्राहरुले भने दैनिक जसो आएर उनलाई समस्या भन्न थाले । केही न केही त गर्ने प¥यो नत्र पहिलो घण्टीमा मिन्स भयो भने बाँकी सबै कक्षा छुट्छ चार पाँच दिन भने छात्राहरुको पढाइ कमजोर हुन्छ भन्ने उनलाई लागि रह्यो । यो कुराले उनलाई बारम्बार घोचिरहयो । प्रधानाध्यपाकसंग पनि कुरा राख्न छाडिनन् । प्रधानाध्यापकले पनि प्याड किनेर ल्याएर स्कूलमै राख्न भन्नु भन्ने सामान्य जवाफ दिए पछि उनलाई आफैले प्याड बनाउन सके राम्रो भन्ने लाग्यो । सबैले प्याड किन्ने अवस्था पनि नहुने, भन्ने वितिकै पनि नपाइने उनलाई कसरी यस समस्याको समाधान गर्न सकिन्छ भन्ने लागि रह्यो ।
यस्तै उनले कुनै संस्थाले मिन्सुरेशन हाइजिङ सम्बन्धि तालिम दिदैछ रे भन्ने सुनिन् । तर सुरुमा सुन्दा उनलाई अचम्म लागेको थियो रे । यो मिन्सुरेशन हाइजिङ सम्बन्धि पनि तालिम हुन्छ र ? कस्तो हुन्छ यो तालिम भन्ने लागेको थियो रे । जब विद्यलायको तर्फबाट उनी आफै सो तालिममा सहभागी हुने मौका पाइन् । तब उनलाई सबै समस्याको समाधान भए जस्तै लाग्यो । तालिममा आफैले कसरी प्याड बनाउने, त्यसलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने लगायतका विषयमा सिकेपछि उनले विद्यालयमा आएर छात्राहरुलाई सिकाउन थालिन् । विद्यालयमा लिजर पिरियडमा उनले पाँच कक्षा माथिका छात्राहरुलाई एक दिनमा १० जनाको समूह बनाएर सिकाउन थालेपछि छात्राहरु नियमित हुन थाले । छात्राहरु नियमित मात्र होइन । पढाइमा पनि राम्रो नतिजा ल्याउन थालेको उनको ठम्याइ छ । साथै अहिले सो विद्यालयमा छात्र भन्दा छात्राको संख्या पनि बढेको रहेको गायत्री बताउछिन् । अहिले पाँच कक्षा भन्दा माथि अध्ययन गर्ने यो विद्यालयमा तीन सय भन्दा बढी छात्राहरु रहेका छन् । ती सबैले प्याढ बनाउँछन् । विद्यालयमा पनि राख्छन् र छिमेकीमा पनि सिकाउछन् । विद्यालयमा सोही अनुसारको शौचालय, व्यवस्थापनको सुविधा पनि भएकाले धेरै छात्रा महिनावारी पछि विद्यालय नै छाड्थे । अहिले त्यो संख्यामा पनि प्रधानाध्यापक अरविन्द कुमार लाल बताउँछन् । प्रायः विद्यालय ड्रप आउट हुनेहरु महिनावारी सुरु भएपछि नै हुन्थे । तर अहिले भने छात्राहरु नियमित स्कूल आउने गरेको प्रधानाध्यापक लालले बताए ।
जव महिनावारी हुन्थ्यो, त्यतिबेला पेट दुख्ने तथा कहिले काही धेरै रगत जादा साथीहरुले विद्यालयमा जिस्काउथे । पछि स्कुल आउदा पनि कति दिन सम्म जिस्काउने गर्थे । अहिले भने एकदमै सजिलो भएको सुदामादेवी पासवानले बताइन् । उनलाई कक्षा छाडेर जान मन हुदैन थियो । तर पनि दिनभरी आफूसँग केही नहुँदा गारो हुनाले बाध्य भएर घर जानु पथ्र्यो अहिले भने ढुक्क छ उनले भनिन । यस्तै महिनावारी हुदा प्राय आमाको सुतीको साडी च्यातेर प्रयोग गर्ने कक्षा ९ सानु मैया सहनीलाई भने साडीहरु राम्ररी नधोइएको हुन सक्ने भएकाले संक्रमण हुन सक्ने खतराबाट यो प्याडले मुक्त गराए जस्तो लाग्छ सहनीलाई । यो तालिम लिएपछि भने नया सुतीका कपडा किनेर आफैले बनाउने तथा एक पटक बनाएको प्याढ ८,१० पटक प्रयोग गर्न सकिने उनले बताइन । साथै यो धोएर पटक पटक प्रयोग गर्न सकिने र सस्तो पनि हुने भएकाले आफूहरुलाई सजिलो भएको सहनी बताउछिन् ।
पर्साको बगहीमा रहेको यो उच्च मावि एउटा नमुना मात्र हो । यस्तै पर्साका अन्य ३० वटा विद्यालयमा पनि यो कार्यक्रम लागु भएको छ । पाइलटिङ प्रोग्रामका रुपमा युनिसेफ मार्फत यो कार्यक्रम नेपालमै पहिलो पटक पर्सामा लागु भएको सामाजिक संस्था जिल्ला समन्वय समिति पर्साका अध्यक्ष रामनरेश यादव बताउछन् । उनका अनुसार पर्साका ३० वटा विद्यालयका दुई दुई जना महिला शिक्षिकालाई यो तालिम दिइएको र यसले विद्यालयमा विशेष गरी ड्रप आउटको संख्या घटाउन ठूलो भूमिका खेलेको यादवको तर्क छ ।
0 comments:
Post a Comment